Çocukların gelişiminde annenin etkisi son derece önemlidir fakat bu önemden bahsederken babaların çocuklar üzerindeki etkisi göz ardı edilmektedir. Değişen roller ve annelerin çalışma hayatında daha çok yer almasıyla birlikte babaların da çocukların gelişimine etkisi daha çok hissedilir olmuştur. Geçmişten gelen geleneksel babalık modeli yerine günümüzde sadece otorite figürü olmayan babalık modeli oluşmaya başlamıştır.
Çocuk ile baba arasındaki iletişimin gelişim üzerindeki etkisi daha çok babasız çocuklar ile yapılan araştırmalardan yola çıkılarak değerlendirilmeye başlanmış ve çocuk ile baba arasındaki sağlıklı ilişkinin, çocuğun bilişsel, sosyal, duygusal ve cinsel gelişim gibi tüm gelişim alanlarındaki olumlu etkisi olduğu düşüncesi hâkim olmaya başlamıştır.
Zihinsel Gelişim Üzerindeki Etkileri
Baba ile anlamlı ilişki içinde olan çocuğun bilişsel gelişimini ve problem çözme becerilerini, sözel zekâsını ve akademik başarısını arttırmaktadır.
Babasız büyüyen çocukların akademik başarılarının daha düşük olduğu gözlemlenmektedir.
Ayrıca babaların annelere göre, çocukların daha bağımsız davranmalarına olanak sağladıkları görülmüştür. Bu sebeple, babaların çocuklarıyla daha fazla ilgilenmeleri, farklı ve daha çeşitli deneyimlerle öğrenmelerini ve zekâlarını desteklediğini göstermektedir.
Duygusal ve Sosyal Gelişim Üzerindeki Etkileri
Anne bebek arasındaki güvenli bağlanmanın önemli olduğu bilinirken baba ile de güvenli bağlanmayı sağlamak ve bağlanabileceği iki ebeveynin olması bebek açısından büyük önem taşımaktadır.
Çocukların babaları ile etkileşimlerinin, benlik algıları ve özgüven gelişimlerine yapıcı ya da yıkıcı etkisi göz ardı edilemez. Özgüven ve olumlu benlik algısı çocuğun yakın çevresinden aldığı sözel ve sözel olmayan mesajlarla şekillenir. Dolayısıyla anne babası tarafından aldığı mesajlar çok daha önemlidir.
Bu nedenle babası tarafından sevildiğini, onaylandığını, kabul edildiğini hisseden çocuk hem öğrenmeye ve gelişmeye daha açık olacaktır, hem de benlik saygısı, özgüveni gelişecektir.
Babanın çocuğun yetiştirilme sürecine aktif katılımı, çocuklarda ortaya çıkan davranış problemlerini azalttığı görülmüştür.
Çocuklar babalarının davranışlarını ve problem çözme becerilerini, olaylar karşısındaki tepki ve tutumlarını model alırlar. Çocukların empati ve problem çözme becerilerinin yanı sıra sosyal uyumlarının artmasına katkı sağlamaktadır.
Araştırmalar babanın çocuğun sosyalleşmesinde ve arkadaşlık becerilerini geliştirmede önemli bir rol oynadığını göstermektedir
Babanın varlığı, çocuğun anne ile fazla “yapışık” olmasını engelleyerek çocuğun bireyselleşmesine katkı sağlamaktadır. Ayrıca babanın varlığı ve sevgisiyle kendini güvende hissetmektedir.
Cinsel Kimlik Gelişimi Üzerine Etkileri
Cinsel rol gelişimi çocuğun anne ve babasıyla kurduğu ilişki ile başlamaktadır.
Erkek ve kız çocuklar sağlıklı bir cinsel rol gelişimi anne-babayı model alarak oluşur.
Hem kız hem erkek çocuklarının cinsel kimlik gelişimi için babalarıyla kurdukları ilişki çok önemlidir.
Babanın rolü özellikle erkek çocuğun cinsel rol gelişimi için önemli gözükse de kız çocuğunun gelişiminde de etkisi büyüktür. Çocuklar babalarını gözlemleyerek ve taklit ederek, erkeklerin nasıl davrandıklarını öğrenirler. Dolayısıyla kız çocukları için ise babanın önemi farklıdır. Karşı cinsle ilk ilişki babası ile kurduğu ilişki olmaktadır. Bu ilişki de gelecekteki karşı cinsle olan ilişkisini doğrudan etkileyecektir. Çünkü baba hayatlarında tanıdıkları ilk erkektir. Babanın sorunlar karşısındaki tepkisi, evdeki rolü, davranışları, erkeklik ile ilgili kavramlarının oluşmasını sağlar.
Erkek çocuğun ilk yıllarından itibaren baba ile özdeşleşmesi ileriki yıllardaki gelişimleri için oldukça önemlidir. Araştırmalar, yaşamlarının ilk yıllarında babaları ile yeterli paylaşımda bulunmayan çocukların ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde bu durumdan olumsuz etkilendiği göstermektedir.
Peki, baba çocuk ilişkisinde nelere dikkat edilmeli?
- Bebeklik hatta hamilelik döneminden itibaren çocukla babanın iletişim kurmaya başlamasına özen gösterilmelidir. Yani ilişki kurmak için çocuğunuzun büyümesini hatta doğmasını beklemeyin.
- Bebek bakımında rol almak, bebekle iletişim kurmak, tensel temasta bulunmak, birlikte vakit geçirmeye özen gösterilmelidir. Bebeğiniz büyüdükçe, birlikte yapabileceğiniz etkinlikler ve paylaşımlar çeşitlenecektir. Birlikte ortak keyif alacağınız aktivitelere yönelmeniz faydalı olacaktır.
- Çocuğunuzu dinlemek, fikirlerine saygı göstermek, sevginizi açık bir şekilde ifade etmek ve göstermek, otoriteyi sağlarken çocuğunuzun öz benliğini dikkate almak gerekmektedir.
- Çocuklar doğdukları ilk andan itibaren annelerine olduğu kadar babalarına da ihtiyaç duyduğunu unutmamak gerekir.
- Gün içinde birlikte olmak için kısa da olsa mutlaka zaman ayırmaya çalışın. Oyun oynayın. Yapılan araştırmalar babaların oyun oynarken farklı çözüm yolları üretmesine katlı sağladığını göstermektedir
- Baba-oğul, baba-kız olarak aktiviteler planlayın. (sinemaya gitmek, alışveriş yapmak, bisiklete binmek, tamir yapmak, top oynamak, yüzmek, kitap okumak, anneye sürpriz hazırlamak vb.)
- Çocuğunuz hata yaptığında, yanlış davranışı anlatın. Onunla her koşulda konuşmaya dikkat edin.
- Olumsuz eleştirinizi çocuğunuzun kişiliği ile ilgili değil davranış ile ilgi olduğuna dikkat ederek ifade edin. “Ne kadar beceriksizsin! Bir bardağı taşıyamadın!” demek yerine ”suyu dökmeden taşımak için iki elinle taşımalısın” gibi ifadeler kullanabilirsiniz.
- Olumlu davranışlarını, çabalarını övün.
- Araştırmalar babanın çocuğun gelişiminde çok önemli rol oynadığını göstermektedir. Bu nedenle babaların çocuklarının gereksinmeleri ile yakından ilgilenmenizin önemini hatırlayın.
- Söylediklerinizle ve davranışlarınızla çocuğunuza örnek olduğunuzu unutmayın.
- Belirli nedenlerden dolayı babanın olmadığı durumlarda yerine yakın bir erkek rol modelinin olması gelişimsel açıdan gereklidir. (abi, dayı, amca, aile dostu, vb.)
Ebeveynler çocuklarını, çocuklar da ebeveynlerini koşulsuz severler.
Fakat çocuklar ebeveynlerinin sevgisini anlamak için duymaya, hissetmeye ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle anne ve baba olarak çocuğunuza duyduğunuz sevgiyi göstermekten çekinmeyin.
Uzm. Psk. Sinem UÇAR
