Gebelikte İlaç Kullanımı Ne Zaman Olur?
Gebelik dönemi, hormonal ve psikolojik açıdan değişimlerin, iniş çıkışların olduğu bir dönem olup bazen bu dönemde anksiyete bozukluğu, depresyon gibi ruhsal hastalıklar görülebilmektedir. Var olan ruhsal hastalıklar gebelik ilk öğrenildiğinde ilaç bırakıldığı için alevlenebilmektedir. Pek çok gebe ruhsal hastalığı olsa dahi ilaç kullanımının risklerinden dolayı ilaçlarını bırakmaktadır. Fakat bu tedavilerin yarar ve zararları göz önünde bulundurularak tercih yapılması en uygunudur. Genellikle ilaç kullanımı önerilmezken zorunlu bazı tıbbi durumlarda ilaç kullanımı şarttır. Bu da mutlaka doktor kontrolünde yapılmalıdır. Buradaki zorluk annenin fiziksel ve ruhsal sağlığı yanı sıra bebeğin sağlığını da düşünmektir. Bu dengeyi sağlıklı şekilde kurabilmek çoğu zaman zor olmaktadır. Gebelikte ilaç kullanımı ile ilgili ilk yapılan risk-yarar değerlendirmesi olup, psikiyatrik ilacın anne üzerindeki olumlu etkisi ve bebeğe oluşturabileceği riskler anlatılıp, karar anne babaya bırakılmaktadır. Amaç gebeye ve bebeğe en az risk oluşturacak tedaviye karar vermeleri için yardımcı olmaktır.
Gebelikte Psikiyatr İlacı Zararı Kesin Mi?
Gebelikte annenin psikiyatri ilacı kullanımı sonucunda bebekte doğum sonrası ve ileriki yaşamında oluşabilecek davranışsal sorunlar ile ilgili bilgiler net değildir. Yine tedavi edilmemiş annelerin bebeklerinde oluşabilecek fiziksel, ruhsal gelişme gerilikleri ile ilgili de yeterli bilgi yoktur. Gebelikte oluşan ve tedavi edilmemiş depresyon ise bebekte düşük doğum kilosu yaptığı artık kesin bilgidir. Gebeliğin her döneminde vücuda alınan ilaçların kandaki düzeyleri sürekli değişmektedir; çünkü 20. gebelik haftasından sonra gebede kan hacmi artmakta; karaciğer, ilacı daha çok parçalamaktadır. Bu sebepten de gebedeki psikiyatrik hastalık ve ilaç kullanımının yakın doktor kontrolünde olması çok önemlidir.
Her Psikiyatr İlacı Farklı Mı?
Anne kanı ve plasenta arasında hiçbir engel yoktur; yani gebelikte kullanılan psikiyatri ilaçları rahatça bebeğin kanına geçer. Fakat bu ilaçların geçişleri birbirinden farklıdır; dolayısıyla riskleri birbirinden çok farklıdır, tercih yapılırken minimum dozda ve minimum geçişi olan ilaçlar hekim kontrolünde seçilmelidir. Gebelerde bazı psikiyatri ilaçları göreceli risk-yarar değerlendirmesine göre kullanılabilirken, bazıları asla kullanılmaması gereken, kesin olarak bebekte organ anomalileri, gelişme geriliği, düşük, erken doğum gibi durumlara yol açabilen ilaçlardır.
Gebelik Dönemleri Ve İlaç Riskleri
Gebeliğin ilk 2.5 haftasında bebeğin bu ilaçlardan etkilenmediği kabul edilir; çünkü bu dönemde fetüs zehirli bir etken ya da ilaca maruz kalırsa gebelik düşükle sonuçlanır. İlaçlara ve dış etkenlere en duyarlı dönem ilk 3 ay olan organ gelişiminin olduğu dönemdir, bu dönemde bazı psikiyatri ilaçları anomalilere sıklıkla yol açabilmektedir. Ayrıca son 3 aylık dönemde de bazı ilaçlar erken doğum, düşük doğum kilosu, doğum sonrası bebekte ilaç yoksunluğu gibi durumlara yol açabilmektedir.
Gebelikte İlaç Kullanmama Riskleri
Gebelik sırasında kullanılmak zorunda kalınan psikiyatrik ilaçların hiçbirinin tamamen güvenli olmadığı kesindir. Öte yandan psikiyatrik hastalıkları alevlenen ya da ilk defa gebelik döneminde ruhsal olarak rahatsızlanan bazı gebeler tedavisiz ve ilaçsız kalırlarsa intihar da dâhil kendine ve bebeğe riskli pek çok sorun gelişebilmektedir. Ayrıca ilaçsız kalındığı takdirde iştahsızlık, uyku bozukluğu, bazı davranış problemleri, bebeğin aldığı stres hormonlarının artması ve ileriki hayatında olası ruhsal bozukluklar gelişebilmektedir. Bu sebepten, bir uzmana başvurarak gebe ve ailesiyle tüm riskleri ve olası faydaları birlikte anlatarak olası en güvenli seçenekler seçilmelidir. Tüm gebelik boyunca eğer ilaç kullanımı tercih edildiyse düzenli kontrol ve ruhsal durum takibi yapılmalıdır.
Gebelikte Psikiyatrik İlaç Kullanımı Bilgilendirme Nasıl Olur?
Gebeliklerinde psikiyatri ilacı kullanımının önemli ve zorunlu olduğuna karar verilirse, gebelerin kendisine, eşlerine ilaçların yan etkileri, ilaç kullanılmazsa oluşabilecek riskler, ilaçların olası zararları, ilaç ani bırakılırsa olabilecekler, ilaçların bebek üzerine olası yapısal ve davranışsal riskleri ayrıntılı anlatılmaktadır. Sonuç olarak bu bilgilendirmeler ışığında psikiyatrik ilacın kullanılmasına gebe ve eşin birlikte karar vermesi istenir. Bu süreçte kadın doğum uzmanıyla işbirliği içinde sık kontroller bırakılmamalıdır. Ayrıca gebelik düşünen her kadının hali hazırda kullandığı psikiyatri ilacı varsa mutlaka bir psikiyatri hekimine danışması uygundur. Ruhsal açıdan en uygun zamanda yavaş doz azaltımları ile ilacı doğru zamanda keserek gebelik planlamak hem anne hem bebek için riskleri ve hastalık alevlenmesini azaltabilir. Ayrıca eğer gebe kalmayı düşünüyorsanız ve ilaç kullanıyorsanız mutlaka bir psikiyatri hekimine başvurmanızı öneririz.
Psikiyatrist Uzman Doktor Melis Ercan
